Najczęstsze choroby oczu u zwierząt – co warto wiedzieć o leczeniu

Najczęstsze choroby oczu u zwierząt wymagają szybkiej reakcji: zaczerwienienie, mrużenie, łzawienie, zmętnienie lub nagłe pocieranie pyskiem to sygnały, by umówić badanie okulistyczne. Wcześnie postawiona diagnoza zmniejsza ryzyko trwałego uszkodzenia wzroku. Poniżej zebrano najczęstsze schorzenia, typowe objawy oraz możliwości leczenia, aby ułatwić opiekunom podjęcie właściwych decyzji.

Przeczytaj również: Ból ręki i nadgarstka

Zapalenie spojówek – kiedy podrażnienie to już stan zapalny

Zapalenie spojówek to stan zapalny błony śluzowej oka. Objawia się przekrwieniem, łzawieniem, ropną lub śluzową wydzieliną, światłowstrętem i częstym mruganiem. Przyczyną bywa kurz, alergeny, infekcje bakteryjne lub wirusowe, a także ciała obce pod powieką.

Przeczytaj również: Ortopedia

Leczenie zależy od źródła problemu: w praktyce stosuje się płukanie oka, krople przeciwzapalne, przeciwbakteryjne lub przeciwwirusowe, a w alergiach także leki stabilizujące błonę komórkową. Kluczowe jest usunięcie czynnika drażniącego i kontrola, czy objawy nie maskują poważniejszej choroby rogówki.

Przeczytaj również: Kontuzja stawu skokowego

Zapalenie rogówki i wrzody rogówki – bolesne uszkodzenia powierzchni oka

Zapalenie rogówki powoduje ból, mrużenie, zmętnienie i łzawienie. Wrzody rogówki to ubytki nabłonka lub głębsze uszkodzenia, często po urazie, ciele obcym lub na skutek kłopotów z nawilżeniem oka.

Leczenie obejmuje krople przeciwbakteryjne, leki przeciwbólowe i wspomagające gojenie nabłonka; w głębszych ubytkach rozważa się zabiegi chirurgiczne (np. ochronę mechanicznego gojenia). Niewskazane są glikokortykosteroidy na aktywny wrzód, bo mogą pogłębić uszkodzenie. Nieleczone wrzody grożą perforacją rogówki.

Zespół suchego oka – gdy łez jest za mało

Zespół suchego oka wynika z niedostatecznego nawilżenia, co prowadzi do podrażnienia, gęstej wydzieliny i nawracających stanów zapalnych. Przyczyny obejmują podłoże immunologiczne, skutki uboczne leków lub uszkodzenie nerwów.

Leczenie zwykle obejmuje stymulatory produkcji łez, substytuty łez i higienę brzegów powiek. Regularne podawanie preparatów oraz kontrola filmu łzowego ograniczają ryzyko wtórnych zakażeń i owrzodzeń rogówki.

Entropium i ektropium – wady ustawienia powiek

Entropium to zwijanie powiek do wewnątrz; rzęsy drażnią rogówkę, powodując ból, łzawienie i owrzodzenia. Ektropium to wywijanie powiek na zewnątrz, co sprzyja wysychaniu spojówki i częstym zakażeniom. Wady te często mają podłoże dziedziczne i występują u ras predysponowanych.

W leczeniu stosuje się czasowe metody ochronne u młodych zwierząt; utrwalone wady zwykle wymagają korekcji chirurgicznej. Wcześniejsze rozpoznanie zmniejsza ryzyko bliznowacenia rogówki.

Wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki (Cherry eye)

Wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki objawia się różową, półkulistą masą w kąciku oka u psa. Przyczyną jest osłabienie więzadłowego utrzymania gruczołu, a nie „nowotwór”. Nieleczone prowadzi do niedoboru łez i zespołu suchego oka.

Standardem jest repozycja gruczołu i zachowanie jego funkcji wydzielniczej. Usunięcie rozważa się wyjątkowo, gdy inne metody są przeciwwskazane, z uwagi na ryzyko trwałej suchości oka.

Jaskra – nagły ból i ryzyko utraty wzroku

Jaskra to wzrost ciśnienia śródgałkowego, który uszkadza nerw wzrokowy. Objawy: silny ból, powiększenie i twardość gałki, przekrwienie, zmętnienie rogówki, poszerzona źrenica, często nagłe pogorszenie widzenia. U części ras ma podłoże dziedziczne i może występować obustronnie.

Leczenie obejmuje leki obniżające ciśnienie w oku i zabiegi chirurgiczne w zależności od stadium. W jaskrze liczy się czas: szybkie rozpoznanie zwiększa szanse ochrony struktur oka. Zwierzę z objawami ostrej jaskry wymaga pilnej konsultacji okulistycznej.

Zaćma – zmętnienie soczewki a widzenie

Zaćma to zmętnienie soczewki prowadzące do obniżenia ostrości widzenia. Przyczyny obejmują wiek, cukrzycę, urazy i predyspozycje genetyczne. W badaniu widać białawo-szare zmętnienie za źrenicą; nie mylić z fizjologicznym stwardnieniem jądra soczewki u starszych psów (nukleoskleroza), które daje niebieskawy połysk, ale zwykle nie powoduje znacznej utraty widzenia.

Postępowanie zależy od stadium: monitorowanie, leczenie współistniejących stanów zapalnych oraz kwalifikacja do zabiegu usunięcia zmętniałej soczewki przy odpowiednich wskazaniach. Decyzję poprzedza pełna diagnostyka okulistyczna i ogólna.

Postępujący zanik siatkówki – choroba o podłożu dziedzicznym

Postępujący zanik siatkówki (PRA) to degeneracja fotoreceptorów prowadząca do stopniowej ślepoty. Wczesne objawy to niepewność po zmroku i rozszerzone źrenice; później dochodzi do utraty widzenia w świetle dziennym. Często występuje u ras predysponowanych.

Nie istnieje leczenie odwracające proces degeneracyjny, ale wczesna diagnoza pomaga dostosować środowisko i plan opieki oraz wykryć choroby współistniejące. Testy genetyczne w rasach ryzyka ułatwiają planowanie hodowlane.

Rasy predysponowane i znaczenie wczesnej diagnozy

U psów brachycefalicznych częściej obserwuje się problemy powierzchni oka (ekspozycja rogówki, wrzody), a u ras z luźną skórą – entropium i ektropium. Dziedziczne tło ma również jaskra oraz niektóre postacie zaćmy i PRA. Świadomość ryzyka sprzyja regularnym kontrolom i szybkiemu wychwyceniu pierwszych objawów.

Wczesne rozpoznanie poprawia rokowanie funkcjonalne. Badanie okulistyczne obejmuje m.in. ocenę filmu łzowego, barwienie fluoresceiną (wrzody), tonometrię (ciśnienie w oku) i oftalmoskopię (dno oka), co pozwala ukierunkować leczenie.

Objawy alarmowe, które wymagają konsultacji

• Silny ból, mrużenie, pocieranie pyskiem, niechęć do światła
• Nagłe zmętnienie lub powiększenie gałki ocznej
• Ropna wydzielina, przewlekłe łzawienie, sklejone powieki
• Zaczerwienienie spojówek, obrzęk trzeciej powieki
• Zmiana kształtu powiek, widoczna „wiśnia” w kąciku oka
• Pogorszenie widzenia, niepewność w ciemności, potykanie się

Domowa higiena oczu i kiedy nie zwlekać

Do codziennej pielęgnacji wykorzystuj jałowe gaziki i płyny do oczu przeznaczone dla zwierząt. Usuwaj wydzielinę od zewnętrznego do wewnętrznego kącika, bez ucisku na gałkę. Nie stosuj „ludzkich” kropli bez zaleceń. Gdy oko jest bolesne, zmętniałe lub pojawia się nagła zmiana wyglądu, nie odkładaj wizyty – zwłaszcza przy podejrzeniu wrzodu rogówki lub jaskry.

W przypadku nawracających problemów korzystne jest badanie okulistyczne wykonywane przez lekarza weterynarii. Informacje o zakładce usług okulistycznych znajdziesz tutaj: Okulistyka weterynaryjna w Gdańsku.

Jak wygląda proces leczenia – farmakoterapia i zabiegi

Leczenie dobiera się do rozpoznania: stosuje się miejscowe krople przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe lub immunomodulujące, a w niektórych przypadkach leki ogólne. Wady powiek, zaawansowana zaćma czy niektóre postaci jaskry wymagają interwencji chirurgicznej zgodnej z aktualnymi wskazaniami. Niezależnie od metody, potrzebne są kontrole i przestrzeganie zaleceń dotyczących podawania leków oraz ochrony oka (np. kołnierz).

• Farmakoterapia: dopasowana do przyczyny, z uwzględnieniem bezpieczeństwa gatunkowego
• Zabiegi chirurgiczne: korekcje powiek, procedury przeciwjaskrowe, usunięcie zaćmy przy kwalifikacji

Profilaktyka u zwierząt z grup ryzyka

U ras predysponowanych sprawdzają się regularne kontrole, ochrona rogówki (zwłaszcza przy płytkim oczodole), dbałość o film łzowy i szybkie leczenie drobnych urazów. W hodowli warto wykorzystywać badania okulistyczne i testy genetyczne w kierunku dziedzicznych schorzeń.

Obserwuj zwierzę po spacerach w zaroślach i podczas zabaw z innymi psami – ciała obce i urazy często dotyczą właśnie takich sytuacji. Każde nagłe pogorszenie komfortu oka traktuj jako wskazanie do badania.